Waar moet je op letten bij een levenstestament

Een levenstestament is een juridisch document waarin iemand regelingen treft en wensen vastlegt voor de periode waarin hij of zij niet meer in staat is om zelfstandig beslissingen te nemen, bijvoorbeeld door ziekte. Er kunnen wensen worden vastgelegd over financiële, medische en bijvoorbeeld vermogenskwesties. Per kwestie kan een vertrouwd persoon worden aangewezen om te zorgen dat de belangen van de opsteller naar wens worden behartigt.   

Door het niet vastleggen van bevoegdheden in een levenstestament kun je voor vervelende situaties komen te staan, zoals bijvoorbeeld het niet kunnen verkopen van het ouderlijk huis zonder toestemming van een rechter of bijvoorbeeld het niet kunnen uitbetalen van een erfenis waardoor er fiscale nadelen met betrekking tot box 3 en AWBZ kunnen gaan spelen.

Uit een recente uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland blijkt dat er in 2016 een levenstestament is opgemaakt waarin de broer is aangewezen als vertrouwenspersoon. Onder andere de bank accepteert het levenstestament niet, omdat deze te lang geleden zou zijn opgesteld. De broer vraagt daarom bewind- en mentorschap aan. De rechter wijst dit af, omdat het levenstestament een rechtsgeldig document is dat dient  te worden geaccepteerd door externe partijen.

Let op dat het bij medische wilsverklaringen juist gangbaar is om deze iedere paar jaar onder de aandacht te brengen bij betrokken partijen en bijvoorbeeld artsen en wederom te ondertekenen.

In een levenstestament kan de wil tot schenken worden opgenomen. Uit de praktijk blijkt dat het goed is om dat zo uitgebreid mogelijk  op te schrijven, om zo familie en rechters zoveel als mogelijk inkijk te geven in de wens van de insteller. Gedacht kan worden aan:

• Onder welke financiële omstandigheden mag er worden geschonken (bijvoorbeeld de aanwezigheid van een bepaald saldo op de banktegoeden)?

• Moeten alle (klein)kinderen hetzelfde worden behandeld en kan dat er toe leiden dat een groter gezin hogere schenkingen ontvangen?

• Zijn fiscale vrijstellingen de maatstaf? wat gebeurt er bij eenmalige hoge vrijstellingen?

Een voorbeeld hiervan is een uitspraak van Rechtbank Limburg waarin  de gevolmachtigde  op basis van het levenstestament schenkingen mocht doen. De gevolmachtigde had deze bepaling gebruikt om zichzelf € 100.000,- te schenken. Het andere kind kwam daar na het overlijden van moeder achter. De rechter zag de schenking als verboden handeling, omdat de gevolmachtigde zichzelf had verrijkt. In het levenstestament was opgenomen dat er weliswaar mocht worden geschonken, maar dat de bedragen niet hoger mochten zijn dan de fiscale vrijstelling. De € 100.000,- moest worden terugbetaald aan de nalatenschap.

In een andere casus bij Rechtbank midden-Nederland ging dit zogeheten ‘verbod op Selbseintritt’ (zelfverrijking) zelfs nog verder. Bij het overtreden daarvan moest niet alleen de schenking worden terugbetaald, maar werd het erfdeel van de gemachtigde ook verminderd (verbeurdverklaard) met datzelfde bedrag omdat dit door hem was verzwegen voor de boedel.

Het levenstestament wordt steeds populairder in Nederland. Het is niet alleen praktisch, maar kan als het goed is opgesteld ook financiële en fiscale voordelen opleveren.  Het is goed om het levenstestament altijd in samenspraak met een adviseur op te stellen en uit te voeren. Een adviseur binnen Visser & Visser kan hierin meedenken, zodat vervelende situaties kunnen worden voorkomen.  

Dit blog is geschreven in samenwerking met Pieter Wisse en Tim van Ommeren.