Aandachtspunten voor de jaarrekening 2020: voorkom bestuurdersaansprakelijkheid en lange doorlooptijd

COVID-19 heeft voor menig ondernemer in meer of mindere mate gevolgen gehad voor omzet en liquiditeit. Onderbouwing van de continuïteitsveronderstelling zal daarom voor veel jaarrekeningen 2020 een extra punt van aandacht zijn. Vanuit regelgeving kunnen de volgende vier ‘stadia’ in continuïteit worden onderkend:

Bij het opstellen van de jaarrekening 2020 is het van belang vast te stellen in welke fase uw onderneming verkeert.

Als er enige continuïteitsonzekerheid valt te onderkennen, is het met name van belang het onderscheid te duiden tussen fase 2 en 3. Ook al zijn de signalen beperkt of lijken de ‘red flags’ op voorhand niet spannend. Denk aan de situatie van een sterke omzetdaling, maar desondanks een positief resultaat onderaan de streep. Dergelijke omstandigheden kunnen namelijk op ‘meer’ duiden en het begin zijn van ernstige continuïteitsonzekerheid. Het onvoldoende positioneren van uw onderneming in de juiste fase kan ertoe leiden dat de jaarrekening ten onrechte de verplichte toelichting omtrent continuïteit niet bevat. En dat hiermee feitelijk een onjuiste jaarrekening wordt opgesteld. Bij een faillissement mogelijk grond voor bestuurdersaansprakelijkheid, het laatste waarop u waarschijnlijk zit te wachten.

In geval de continuïteit ernstig wordt bedreigd, is het van uiterst belang vast te stellen dat uw onderneming nog niet verkeert in de situatie van onontkoombare discontinuïteit (fase 4). De scheidslijn tussen fase 3 en 4 is veelal flinterdun, maar de gevolgen daarentegen zeer groot: going concern versus liquidatiegrondslagen. Waardering tegen liquidatiewaarde heeft normaliter een beduidend lager resultaat en vermogen tot gevolg. Het is daarom belangrijk dat de reële kans van voortbestaan uiterst zorgvuldig wordt geëvalueerd en onderbouwd. Gebeurtenissen na balansdatum (bijvoorbeeld medewerking van derden), (kasstroom)prognoses en tussentijdse financiële ontwikkelingen kunnen hierbij behulpzaam zijn. Opnieuw, ook omdat het risico van bestuurdersaansprakelijkheid op de loer ligt.

De Nederlandse verslaggevingsregels kennen een verplichte impairment toets als op balansdatum een aanwijzing bestaat dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn (RJ 121.202 / RJk A2.303). Een belangrijke negatieve verandering in de economie of de markt waarin de rechtspersoon actief is, wordt als één van de indicatoren genoemd die hierbij in overweging moet worden genomen. Het moge duidelijk zijn dat COVID-19 prima in dit geschetste plaatje past. Dientengevolge zullen veel ondernemingen tijdens het jaarafsluitingsproces 2020 een impairment toets moeten uitvoeren. Dat betekent dat de onderneming de realiseerbare waarde van het actief moet schatten, zijnde de hoogste van de opbrengstwaarde (het bedrag wat het actief bij verkoop oplevert) en de bedrijfswaarde (de waarde van het actief bij voortgezet gebruik). Als de realiseerbare waarde onder de boekwaarde van het actief ligt, moet het actief naar deze lagere waarde worden afgewaardeerd. Deze bijzondere waardeverminderingsverlies moet worden toegelicht.

Veel ondernemingen hebben een beroep gedaan op overheidssteun. De NOW was voor velen noodzakelijk om het hoofd boven water te houden. In de jaarrekening 2020 zullen dan waarschijnlijk NOW-balansposities ontstaan. Immers moet de afrekening voor de NOW mogelijk nog worden opgesteld en/of ingediend of is de definitieve uitkering nog niet ontvangen. Heb daarom oog voor een juiste balanspositie (vordering of schuld). Dit zal een beste schatting moeten zijn van de definitief te verwachte NOW-steun. Hierbij zult u aandacht moeten besteden aan de volledigheid van de omzet in de meetperiode en de juistheid van de loonsom (rekening houdend met de NOW-rekenregels, zoals aftopping). Deze inschatting kan aan onzekerheden onderhevig zijn, temeer als de jaarrekening 2020 wordt opgesteld in een lopende meetperiode en zodoende de werkelijke omzetdaling nog niet bekend is. Als sprake is van een (middel)grote onderneming kan een verplichte toelichting omtrent deze schattingsonzekerheid aan de orde zijn.

Onderbouwing van de continuïteit, NOW-balansposities en het uitvoeren van een impairment-toets vragen de nodige tijd. Temeer omdat accountants ook extra aandacht aan deze onderwerpen zullen besteden. Besteed daarom in een vroegtijdig stadium van het jaarrekeningproces aandacht aan deze onderwerpen en voorkom een lange doorlooptijd.