Niets in dit leven is zeker…

Allereerst schets ik kort de aanleiding van dit arrest. Nadat man en vrouw 33 jaar een relatie hebben gehad zijn ze in 2015 gehuwd in gemeenschap van goederen. In 2017 zijn ze huwelijkse voorwaarden aangegaan waarbij de vrouw gerechtigd wordt tot 90% van het gezamenlijk vermogen en de man tot 10%. De man was al jarenlang ernstig ziek en overlijdt twee maanden na het aangaan van deze huwelijkse voorwaarden. De vrouw is enig erfgename. De belastinginspecteur heeft een aanslag erfbelasting opgelegd waarbij hij uitgaat van een 50-50 verdeling van de gemeenschap. De inspecteur negeert dus de inhoud van de huwelijkse voorwaarden. Hij belast 50% van het vermogen in plaats van 10%. Zijn argument is onder andere dat de enige reden voor het aangaan van de huwelijkse voorwaarden het ontgaan van belastingheffing was. Dat is fraus legis, oftewel misbruik van recht.

Uiteindelijk belandt deze zaak bij de Hoge Raad. In dit blog ga ik in op de meest interessante vraag: is sprake van misbruik van recht in de situatie dat de man bij het aangaan van de huwelijkse voorwaarden ernstig ziek was en kort daarna komt te overlijden? De Hoge Raad stelt dat het aangaan van huwelijkse voorwaarden in uitzonderlijke gevallen kan leiden tot wetsontduiking. Hiervan is volgens de Hoge Raad sprake als het ontgaan van belasting het doorslaggevende motief is van het aangaan van huwelijkse voorwaarden. Volgens de Hoge Raad is daarvan sprake als het op het moment van aangaan van de huwelijkse voorwaarden zo goed als zeker is dat de echtgenoot die daardoor voor het kleinste deel wordt gerechtigd tot het gemeenschappelijke vermogen (hier de man), eerder zal overlijden dan de andere echtgenoot (hier de vrouw). De man was op het moment van het aangaan van de huwelijkse voorwaarden niet terminaal ziek. Het was dus nog mogelijk dat de vrouw eerder dan de man zou overlijden. Op basis daarvan stelt de Hoge Raad dat in deze casus geen sprake is van misbruik van recht. Gevolg was dat de aanslag erfbelasting verviel.

Het is goed om te weten hoe de Hoge Raad naar een dergelijke casus kijkt. Voorop staat dat elke situatie separaat wordt beoordeeld. De specifieke feiten en omstandigheden kunnen tot een andere uitkomst leiden. Kern vanuit dit arrest is wel dat de Hoge Raad in een dergelijke casus niet snel uitgaat van misbruik van recht.   Heb je naar aanleiding van dit blog nog vragen? Neem dan contact op met één van onze adviseurs.